دوشاب که از آن به عنوان مربای سنتی در اقصی نقاط کشور یاد شده و از شیره درختانی چون انگور و خرما به دست می‌آید، تاریخچه‌ای به قدمت تمدن ایران زمین دارد. این محصول، در خطه آذربایجان جایگاه ویژه‌ای دارد که از منظر اقتصادی و عرضه آن به عنوان یکی از شیرینی های سنتی کشور نیز ارزشمند است.
تهیه این محصول سنتی که آداب و رسوم خاص و زحمت زیادی را طلب می‌کند، امروزه به محدوده‌های خاصی از منطقه آذربایجان غربی محدود شده است. زنان و مردان آذربایجان غربی با تمام قوا برای صیانت از تولید دوشاب، به عنوان بخشی از میراث اقتصادی و فرهنگی خود، تلاش کرده و سالانه ده‌ها تن دوشاب در این مناطق تولید می‌شود.
مواد تشکیل دهنده و ویتامین ها
دوشاب یکی از فرآورده‌های انگور است که از آب انگور به دست می‌آید. شیره انگور در مقایسه با انگور، کالری فوق‌العاده بالایی دارد و مصرف مقدار اندک آن انرژی از دست رفته را جبران می‌کند. این شهد لذیذ حاوی ویتامین‌های A، B، C و املاحی چون آهن، منیزیم، فسفر و مقداری کلسیم است.
فواید دوشاب:
به دلیل وجود آنتی اکسیدان‌های ضروری در شیره انگور، این ماده غذایی در درمان بسیاری از بیماری‌ها، از جمله یرقان یا زردی، ضعف اعصاب، دردهای روماتیسم و امراض شریانی و وریدی تقش به سزایی ایفا می‌کند.
دوشاب بازکننده مجاری عروق و گرفتگی‌هاست.
دوشاب محرک اعمال کبدی می‌باشد و به خون سازی کمک می کند. برای این منظور، برای درمان زردی دوشاب را با کمی سرکه مخلوط می‌کنند و به بیمار می‌دهند.
خوردن دوشاب مخلوط شده با کمی پودر زعفران، برای رفع افسردگی، خشم شدید و ضعف اعصاب بسیار مفید است و معالجه تا بهبودی باید ادامه داده شود.
مصرف دوشاب درد سینه و سرفه های مزمن را تسکین می‌دهد، مخصوصاً اگر با انجیر و شنبلیله خورده شود.
دوشاب تسکین دهنده دردهای رماتیسم و امراض شریانی و وریدی است.
مصرف دوشاب در افرادی که فشارخون بالا دارند، بلامانع است.
اگربا سداب (گیاهی علفی از تیره مرکبات) خورده شود برای صرع مفید است.
اگر با جوشانده جو مخلوط شود، برای خرد کردن سنگ کلیه و مثانه خوب است. برای این منظور، 20 گرم جو را در یک لیتر آب با حرارت خیلی ملایم به مدت 7 ساعت بجوشانید.
تقویت قوای عمومی بدن
این ماده غذایی فواید زیادی برای زنان دارد. در فصل زمستان که بدن به انرژی بیشتری برای گرم کردن خود احتیاج دارد، بهترین غذا محسوب می‌شود. شیره انگور بسیار مقوی است و برای کسانی که بر اثر یک بیماری طولانی یا عمل جراحی ضعیف شده‌اند، یا افرادی که بسیار لاغر هستند، بسیار مفید است. ضعف عمومی بدن و ضعف احشاء را معالجه و بدن را تقویت می کند.
برای این منظور دوشاب را با شیر گاو و کمی پودر بادام مخلوط نموده و روزانه 2 تا 3 لیوان به بیمار بدهید تا قوای بدنش را سریع‌تر به دست آورد.
فواید دوشاب برای کودکان و نوجوانان
از آن جایی که کودکان و نوجوانان برای رشد نیاز به مواد مغذی بیشتری دارند، مصرف دوشاب برای آنها، می‌تواند علاوه بر تامین کالری، برخی مواد مورد نیاز بدن آنها را برای رشد فراهم کند. به همین دلیل به والدین توصیه می شود از دوشاب در رژیم غذایی کودکان و نوجوانان خود استفاده کنند.
فواید دوشاب برای روده و معده
یکی از موثرترین خواص دوشاب، خاصیت پاک کنندگی آن است. به طوری که مصرف آن باعث دفع اوره و مقداری از اسیدهای غیرمفید بدن می‌شود و در نتیجه پاک کننده بقایای غذاها در روده و معده است. به علاوه، این ماده غذایی ضد نفخ است و به خون‌سازی کمک می‌کند.
سلامت پوست
وجود ویتامین‌ها و مواد مغذی مفید برای پوست در دوشاب باعث شده است یکی از خواص دوشاب، حفظ سلامتی پوست باشد. از این شیره می توان به طور مستقیم بر روی پوست های دچار لک استفاده کرد. به علاوه، مصرف آن بر روی پوست موجب سفت شدن پوست می‌شود، در نتیجه از پیری پوست جلوگیری می کند. به همین دلیل، در بسیاری از محصولات آرایشی و بهداشتی از عصاره انگور استفاده می‌شود.
برای درمان کک مک، شیره انگور را به تنهایی یا مخلوط با نمک روی لکه ها می‌مالند.
دوشاب مخلوط شده با کمی گل ختمی پخته را به صورت مرهم روی آبسه (دمل) قرار دهید تا دمل باز شود. علاوه بر آن برای از بین بردن ورم هایی که بر اثر ضربه ایجاد شده اند، مفید است.
رفع کم خونی
اطبای سنتی بر این باورند که مصرف مرتب دوشاب به همراه غذا، آب‌میوه و یا به همراه میان وعده‌های غذایی باعث کاهش و درمان کم خونی و حفظ سلامت شخص می‌شود.
فواید دوشاب در دوران بارداری
یکی از اقدامات درمانی به منظور رفع خونریزی در اوایل بارداری، مصرف دوشاب می‌باشد. در واقع مواد مغذی موجود در این شیره، تاثیرات مثبتی بر دستگاه تناسلی زنان و به خصوص عملکرد تخمدان‌ها دارد.
طرز تهیه دوشاب:
در آذربایجان غربی نزدیک به 20 هزار هکتار باغ انگور وجود دارد که سالانه نزدیک به 200 هزار تن محصول از این باغ‌ها برداشت و به منظور تهیه آب میوه و تهیه کشمش و دوشاب به کارخانه‌ها به فروش می‌رسد.
همه ساله از اواخر شهریور تا اواسط مهر ماه مراسم باستانی دوشاب‌پزان در مناطق آذری نشین و آذری زبان کشور آغاز می‌شود که این امر می‌تواند بسته به شرایط آب و هوایی هر منطقه دامنه تغییرات زمانی بیشتری داشته باشد.
دوشاب را امروزه به 2 روش اصلی تهیه می‌کنند: شیوه سنتی و شیوه صنعتی.
بعد از شستن انگورها، آنها را له کرده و آب آنها را می‌گیرند، سپس خاک مخصوص(خاک سفید) را به آن اضافه می‌کنند تا در موقع جوشاندن، آب انگور ترش نشود. خاک سفید را معمولا زیر آفتاب یا روی بخاری حرارت می‌دهند، سپس به آب انگور اضافه می‌کنند، چون خاک حرارت ندیده باعث گل آلود شدن آب انگور می‌شود.
خاک سفید، خاکی است قلیایی، با ترکیب بالای املاح معدنی، که باعث می‌شود تفاله انگور به همراه خاک ته‌نشین شود. آب انگوری که به آن خاک سفید اضافه کرده‌اند را یک شب نگه می‌دارند، سپس به وسیله پارچه‌های مخصوص، آن را صاف کرده و خاک را از آن جدا می‌کنند. بعد آب انگور جدا شده از خاک را بعد از 2 ساعت داخل دیگ‌هایی ریخته و می‌جوشانند تا به رنگ طلایی نزدیک به سرخ درآید. به محض حرارت دیدن، آب انگور دارای الکل می‌شود. با ادامه فرآیند حرارت دهی، مخمر‌ها و کپک‌های موجود در محصول نابود و در نهایت شیره‌ای نسبتاً غلیظ با رنگی قهوه‌ای به دست می‌آید.
البته، خوب است بدانید غلظت و رنگ آب بستگی به نوع فرآوری انگور و پخت در شهرهای مختلف دارد.
دوشاب برای تهیه غذاهای خانگی مانند قیقناق، باسلوا، قویمخ و حلوا پخت و پز، از جمله گردو، هویج (سوغات ارومیه)، حلوا محلی و انواع مختلف مربا مورد استفاده قرار می‌گیرد و همچنین با غذاهایی مانند ماست مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نحوه نگهداری:
دوشاب دارای رطوبت بسیار کم و قند زیاد است، بنابراین امکان رشد و تولید مثل میکروارگانیسم ها وجود ندارد. نیازی به نگهداری در یخچال نمی‌باشد و می‌تواند مدت زمان طولانی در محل خنک و خشک و دور از نور مستقیم خورشید نگهداری شود. اما اگر در یخچال نگهداری شود، عمر مفید آن بیشتر است. بهتر است که در ظروف شیشه ای (ترجیحا تیره) بسته بندی شود.
منبع: www.yotaab.com